ऑटिझममधील सामाजिक कौशल्ये सुधारण्यासाठी टिप्स

ऑटिझममधील सामाजिक कौशल्ये सुधारण्यासाठी टिप्स 

तुम्ही कधी विचार केला आहे का की ऑटिझम असलेले मूल वाढदिवसाच्या पार्टीत सक्रियपणे का सहभागी होत नाही? किंवा चर्चेदरम्यान तो एखाद्या विषयापासून दूर जातो? ऑटिझम असलेल्या मुलामध्ये या काही अडचणी आहेत. हे सामाजिक कौशल्यांमधील अडचणींशी संबंधित आहेत. ऑटिझम स्पेक्ट्रम डिसऑर्डर (ASD) म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या विकासात्मक कमजोरी मेंदूतील बदलांमुळे उद्भवते. ASD असलेले लोक मर्यादित किंवा पुनरावृत्ती होणार्‍या क्रिया किंवा स्वारस्ये तसेच सामाजिक संप्रेषण आणि प्रतिबद्धता यांच्याशी संघर्ष करू शकतात. याव्यतिरिक्त, ASD असलेले लोक विविध मार्गांनी शिकू शकतात,लक्ष देऊ शकतात. हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे की ASD नसलेल्या काही व्यक्तींनाही यापैकी काही लक्षणे जाणवू शकतात. Example , ही वैशिष्ट्ये ASD (Autism) असलेल्यांसाठी जीवन खूप कठीण करू शकतात.

मग ही कौशल्ये नेमकी काय आहेत?

सोप्या शब्दात सांगायचे तर, सामाजिक कौशल्ये हा नियमांचा एक गटआहे. हे नियम आम्हाला आमच्या समुदायात एकमेकांशी संवाद साधण्यास मदत करतात. ऑटिझम असलेल्या मुलांना आणि प्रौढांना सामाजिक कौशल्ये विकसित करण्यासाठी मदतीची आवश्यकता आहे. सामाजिक परस्परसंवादाला समर्थन देणे हा विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक योजनेचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.

सामान्यतः लोक एकमेकांशी संवाद साधून या सामाजिक कौशल्यांबद्दल शिकतात. कालांतराने, लोक सामाजिक परिस्थितीत कसे वागावे याचे हे सामाजिक नियम शिकतात. परंतु, ऑटिझम असलेल्या लोकांसाठी, ही कौशल्ये शिकणे आणि विकसित करणे कठीण असू शकते.

आम्हाला या कौशल्यांची गरज का आहे?

सामाजिक कौशल्ये अनेक कारणांसाठी आवश्यक आहेत. ते स्वतःला समाजाशी एकरूप होण्यास मदत करतात. एखाद्याचा सामाजिक मेळाव्यातील सहभाग सुधारण्यास हे मदत करते. उदाहरणार्थ शालेय कार्यक्रम, शिबिरे, समूह क्रिया इ. मुले जेव्हा ही कौशल्ये वापरायला शिकतात तेव्हा त्यांचे जीवनमान सुधारते.

सामाजिक कौशल्ये शिकवणे खरोखर शक्य आहे का?

सामाजिक कौशल्ये शिकवल्यानंतर, ही कौशल्ये वास्तविक जीवनातील परिस्थितींमध्ये सामान्यीकृत केली जातात का? या मुलांना त्यांच्या सामाजिक संबंधांमध्ये मदत होईल का? होय, अशा काही टिप्स आहेत ज्या सामाजिक कौशल्ये विकसित करण्यास मदत करू शकतात.

ज्या गोष्टी मुल सामाजिकरित्या चांगले करते त्या गोष्टींना बळकटी द्या.

Example एखादे मूल नुकतेच त्याच्या बोलण्याची पाळी येण्याची वाट कशी पहावी हे शिकत असेल, तर या वागणुकीला प्रोत्साहन देणे आवश्यक आहे. मुलाला आवडते ट्रीट किंवा स्टिकरसारखे मजबुतीकरण देणे मदत करेल. यामुळे मूल पुन्हा चांगले काम करण्याची शक्यता वाढते.

निरीक्षण करा, प्रतीक्षा करा आणि शिका

सामाजिकरित्या संवाद कसा साधावा हे शिकण्यासाठी, मुलांनी सामाजिक परिस्थिती पाहणे आणि निरीक्षण करणे आवश्यक आहे. येथे मुलाला संपूर्ण सामाजिक परिस्थिती मॉडेलिंग आणि रोल प्ले करून दिली जाते.

तुमच्या मुलाला अनुकरण करायला शिकवा.

अनुकरण हे एक अतिशय महत्त्वाचे कौशल्य आहे जे भाषा, भाषण आणि अगदी सामाजिक कौशल्य विकास सुलभ करते. Example, जर मुलाला गारगोटीच्या खेळासाठी त्याच्या समवयस्कांशी संपर्क साधण्यास सांगितले गेले, तर मुलाला "हाय एव्हरीओन, मी तुमच्या गेममध्ये सामील होऊ शकतो का?" असे मॉडेल दिले जाऊ शकते. ज्याचे त्याला नंतर अनुकरण करावे लागेल.

तुमच्या मुलाला अनुकरण करायला शिकवा

संदर्भित शिक्षण

तुमच्या मुलाला संदर्भ क्लूस शिकवा आणि तुमच्या सभोवतालच्या गोष्टींचा संदर्भ द्या. याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे जर प्रत्येकजण उभा असेल, तर तो/तिनेही उभे राहिले पाहिजे. मुले अशा परिस्थितीत शिकतात ज्यामध्ये ते सहभागी असतात.

कार्य सुलभ करा

मुलासाठी सामाजिक कौशल्ये अनेकदा जटिल आणि कठीण असू शकतात. ते साध्या घटकांमध्ये विभागले जाऊ शकतात आणि शिकवले जाऊ शकतात. हे वैयक्तिक घटक रोल-प्लेइंग किंवा चित्रांचा वापर करून देखील शिकवले जाऊ शकतात. जेव्हा मुलाला सोप्या पायऱ्या समजतात, तेव्हा ते जटिल केले जाऊ शकते.

तुमच्या मुलाची ताकद ओळखा

प्रत्येक मूल ही ताकद घेऊन जन्माला येते. ऑटिझम असलेल्या काही मुलांना संगीत, स्मरण कौशल्य आणि अशा अनेक विशिष्ट आवडी आवडतात. या स्वारस्ये ओळखणे आणि त्यांना सामाजिक परिस्थितींमध्ये प्रेरित करण्यासाठी वापरणे आवश्यक आहे.

उदाहरणार्थ, जर एखाद्या मुलास व्हायोलिन वाजवण्यात खूप चांगले असेल, तर मुलाला भूमिका बजावण्याची क्रिया असू शकते. मूल आणि त्याचे व्हायोलिन वादन कौशल्य हे सामाजिक परिस्थितीवर केंद्रस्थानी असू शकतात. या प्रकरणात, मुल आनंद घेईल आणि चांगली कामगिरी करेल कारण परिस्थिती ज्ञात आणि संबंधित आहे.

क्रिया मॉडेल करा

तुमच्या मुलाची अशा समवयस्कांशी जोडली जाऊ शकते जे सामाजिक कौशल्यांसाठी चांगले मॉडेल आहेत. परिस्थिती शक्य तितकी नैसर्गिक ठेवा. समवयस्कांना तुमच्या मुलाशी संवाद साधण्यासाठी धोरणे देखील आवश्यक आहेत. आपण साध्या क्रियासह लहान गट तयार करू शकता. उदाहरणार्थ: बॉक्समधून विषय काढणे. हे चिट्सच्या स्वरूपात असू शकते. उदाहरणे: आवडता नाश्ता, त्यांनी भेट दिलेले ठिकाण इ.

याचा वापर करून, मुले वळण घेण्याची कौशल्ये वापरण्यास आणि त्यांचे संभाषण कौशल्य सुधारण्यास सक्षम असतील. याउलट मुले एकमेकांना प्रेरित करतात. चिट विषयावर असण्याबद्दल एक व्हिज्युअल स्मरणपत्र प्रदान करते.

क्रिया (Activity) मॉडेल करा

विचलन दूर करा!!

जेव्हा मुले एखाद्या सामाजिक कार्यात गुंततात तेव्हा आजूबाजूला कोणतेही विचलित करणारे नसावेत. मुलाला फक्त क्रियावर लक्ष केंद्रित करू द्या. मुलाच्या क्षमतेनुसार करता येण्याजोग्या क्रिया निवडा. जेव्हा मुलाला सोप्या पायऱ्या समजतात, तेव्हा ते जटिल केले जाऊ शकते.

उदाहरणार्थ, एखादे कुत्र्याचे पिल्लू इकडे तिकडे पळताना दिसल्यास कथापुस्तक वाचताना मूल लक्ष देत नाही. किंवा खराब मोटर कौशल्य असलेल्या मुलाला ओरिगामी फुलपाखरू बनवताना संवाद साधणे कठीण होऊ शकते.

संरचित सामाजिक परिस्थितींचा वापर करा.

संरचित परिस्थितींचा वापर मध्यस्थासारखा आहे. मूल सामाजिक कौशल्यांचे नियम लागू करू शकते जे त्याने/तिने शिकले आहे ते वास्तविक जीवनातील परिस्थितीमध्ये. येथे, मुलाच्या समवयस्कांना किंवा कुटुंबातील सदस्यांना कोणती सामाजिक परिस्थिती दर्शविली जाईल याबद्दल सूचना दिल्या जातात. प्रत्येक व्यक्तीला भूमिका बजावायला दिली जाते.

उदाहरणार्थ,मुलाला मिळालेल्या वाढदिवसाच्या भेटवस्तूचा स्वीकार करण्यास सांगितले जाईल. मुल त्यांच्या वाढदिवसाच्या पार्टीत सहभागी झालेल्या समवयस्काला ‘धन्यवाद’ म्हणेल.

संरचित सामाजिक परिस्थितींचा वापर करा

समाजासाठी सामाजिक कौशल्ये सामान्यीकृत करा.

एकदा मुलाला कौशल्य शिकवले की, समवयस्क गटासह संरचित परिस्थितीत त्याचा वापर करा. मुल नंतर त्याच्या समवयस्क आणि कुटुंबासह शिकलेल्या कौशल्यांचा वापर करू शकतो. उदाहरणार्थ, जेव्हा मूल प्रश्न विचारते, "तुझे नाव काय आहे?". खोलीतील इतरांना प्रश्न विचारण्यासाठी तुम्ही मुलाचे मॉडेल बनवू शकता आणि त्या बदल्यात मूल नवीन कौशल्य शिकेल. हे जेव्हा वेगवेगळ्या परिस्थितीत केले जाते तेव्हा शिकलेल्या कौशल्याचा वापर करण्यास मदत होते.

सहानुभूती आणि परस्पर व्यवहार शिकवा.

सामाजिक परस्परसंवादामध्ये, मुलाला दुसर्याचा दृष्टीकोन घेण्यास सक्षम असणे आवश्यक आहे. जसे की स्वतःला दुसर्‍याच्या शूजमध्ये घालणे. मुलांनी त्यानुसार परस्परसंवादाची पातळी समायोजित केली पाहिजे. ऑटिझम असलेली मुले सहसा सहानुभूती बाळगण्यास सक्षम असतात. वापरण्यासाठी योग्य शब्दसंग्रहासह स्पष्टीकरण आणि उदाहरणे वापरून मुलाला जागरूक करून हे शिकवले जाऊ शकते.

गैर-मौखिक बोलणे शिकणे.

सामाजिक परस्परसंवादात, आपण बर्‍याचदा गैर-मौखिक संकेत वापरतो. यामध्ये भावना, भावना, चेहऱ्यावरील हावभाव आणि हात आणि शरीराचे जेश्चर ओळखणे आणि त्याचा अर्थ लावणे समाविष्ट आहे. सामाजिक कथा वापरून मुलांना हे शिकवले जाऊ शकते.

गैर-मौखिक बोलणे शिकणे

सामाजिक कथा आणि सामाजिक व्यंगचित्र वापरा.

ही साधने सामाजिक नियम आणि अपेक्षांचे वर्णन आणि व्याख्या करण्यात मदत करतात. सामाजिक कथा मुलाला चांगली समज देतात. सामाजिक कौशल्ये समजून घेण्यासाठी ते चरण-दर-चरण मार्गदर्शक आहेत.

डॉ. विलास राठोड 

Baslp,Dhls,Naturopathic &Yogic